اطلاع رسانی شفاف هنگام بروز حوادثی مانند پلاسکو و متروپل

پایگاه خبری تحلیلی شجرنیوز: در این مطلب سعی داریم به بررسی نقش رسانه های مطرح و به طور خاص صداوسیما در هنگام بروز حوادثی چون فرو ریختن ساختمان متروپل بپردازیم. همچنین به بررسی اهمیت اطلاع رسانی شفاف در هنگام بروز این حوادث نیز خواهیم پرداخت.

حامد کریمی: کارشناس ارتباطات و رسانه

بروز حادثه اجتناب ناپذیر است. تحت هر شرایطی حوادثی اتفاق خواهند افتاد. آنچه از دست انسان ساخته است تنها تلاش برای کاهش احتمال وقوع حوادث است. علاوه بر این، آنچه تحت کنترل ماست مدیریت شرایط بحرانی پس از حادثه است. در ادامه سعی خواهیم کرد به تبیین این موضوع بپردازیم که رسانه‎های جریان اصلی چگونه می‎توانند در انجام شایسته این دو امر یعنی تلاش برای پیشگیری از حوادث و همچنین مدیریت شرایط بحرانی پس از حادثه به فعالیت بپردازند. نقش صداوسیما و خبرگزاری های مطرح در هنگام بروز چنین بحران‎هایی چیست؟

از پلاسکو تا متروپل

ریزش یک ساختمان در مرکز شهر اتفاقی نیست که هر روز رخ دهد. چنین حادثه‎ای لاجرم و ناگزیر به فاجعه‎ای انسانی ختم خواهد شد. از این گذشته، ریزش ساختمان همچون بلایای طبیعی اجتناب ناپذیر نیست. ریزش یک ساختمان شبیه رخ دادن زلزله نیست که نشود از بروز آن جلوگیری کرد. در واقع حوادثی همچون ریزش یک ساختمان بدون شک ناشی از قصور انسانی می‎باشند. همانطور که در حادثه پلاسکو مسئولان و متولیان امر بدون شک مقصر اصلی حادثه بودند در خصوص متروپل نیز جز این سخنی نمی‎توان به زبان آورد. ساختمانی که فرو می‎ریزد قطعا از ایمنی کامل و کافی برخوردار نبوده است. بررسی این امر و اطمینان حاصل کردن از امنیت کافی یک ساختمان در برابر آتش سوزی و غیره، و یا استحکام بنای آن بر عهده مسئولان و متخصصان حوزه بناهای شهری می‎باشد.

با توجه به این نکات می‎توان گفت نخستین نقش کلیدی صداوسیما و سایر رسانه‌ های مطرح در اطلاع رسانی شفاف درباره این حوادث، پیشگیری از بروز حوادث آتی است. رسانه وظیفه دارد در مقام یک عنصر حقیقت یاب در هنگام بروز چنین فجایعی به ریشه یابی حادثه بپردازد. اینکه چه قصوراتی صورت گرفته، چه کسانی به وظیفه خود عمل نکرده‎اند و چگونه اتفاقی که نباید می افتاد افتاده است.

اطلاع رسانی شفاف در خصوص این موارد می‎تواند همچون یک عامل بازدارنده در جلوگیری از حوادث این‎چنینی در آینده عمل کند. اگر مسئولان بدانند که صداوسیما و خبرگزاری ها و رسانه ها به مثابه وجدان بیدار جامعه هرگونه قصور و کم کاری را رصد می‎کنند و کسانی که به وظیفه‎شان عمل نکرده‎اند را به مردم معرفی می‎کنند، بدون شک با دقت بیشتری به انجام وظایف خود خواهند پرداخت.

اطلاع رسانی شفاف پس از بروز حادثه

مورد قبلی که به آن اشاره شد در واقع یک اقدام پیشگیرانه بود. اما نقش اصلی رسانه‎ها و اهمیت اطلاع رسانی شفاف بی‎تردید پس از بروز حوادث به مرحله فعلیت خواهد رسید. وظیفه حساس و خطیر صداوسیما و خبرگزاری های مطرح در این مرحله کمک به کنترل بحران به بهترین نحو می‎باشد.

اینجا پای جان انسان‎ها در میان است و اطلاع رسانی شفاف می‎تواند مساله مرگ و زندگی باشد. به طور مثال در خصوص حادثه متروپل، کنترل و مدیریت بحران در فضای احساسی پس از فاجعه نقش خطیری است که بر عهده رسانه‎های مطرح کشور است. مخابره دقیق و درست و کامل اطلاعات مربوط به این حادثه از جنبه‎های گوناگون حائز اهمیتی حیاتی است. در ادامه سعی داریم به شماری از این جنبه‎ها و جزئیات آنها بپردازیم.

اطلاع رسانی شفاف درباره شمار قربانیان حادثه

این مورد از جمله مهمترین مواردی است که نقش صداوسیما و خبرگزاری ها در اطلاع رسانی شفاف و درست درباره آن می‎تواند منجر به نجات جان انسان‎ها شود. یک ساختمان ده طبقه در مرکز شهر آبادان فرو ریخته است. در چنین موردی باید به تخمین متخصصان از شمار زیر آوار ماندگان رجوع کرد. اعلام درست و دقیق این تعداد توسط رسانه‎ها باعث خواهد شد که مردم و مسئولین به درستی با حادثه و نحوه مدیریت آن روبرو شوند. اینکه چه تعداد زیر آوار هستند رابطه مستقیم خواهد داشت با اینکه به چه تعداد نیروی امدادی نیاز است. علاوه بر این، چنین حادثه‎ای می‎تواند فجایع دنباله‎ داری را نیز در پی داشته باشد. به طور مثال ممکن است قسمت باقیمانده سازه ساختمان نیز در شرف فرو ریختن باشد.

اطلاع دقیق از تمامی این جزئیات از اهمیت کلیدی و حیاتی برخوردار است. در خصوص حادثه متروپل، دو روز پس از حادثه اعلام شد که شهرداری قصد تخریب سازه باقیمانده ساختمان را دارد. درحالیکه تخمین زده می‎شد که هنوز عده بسیاری زیر آوار مانده باشند. اینجا مساله بسیار بغرنج و انتخابی بسیار مهم و دشوار در میان بود: به جان خریدن ریسک سقوط سازه باقیمانده ساختمان یا اولویت قرار دادن انجام کامل پروسه آواربرداری؟

اطلاع رسانی شفاف و استناد به نظر متخصصان در چنین وضعیت خطیری، وظیفه و رسالتی است که بر عهده رسانه‎ها و خصوصا صداوسیما می‎باشد. به طور مثال با فرض اینکه در زمان وقوع حادثه حدود هشتاد نفر در داخل ساختمان بوده اند، اگر شمار قربانیان واقعی حادثه حدود هشتاد نفر باشد و مراجع خبری رسمی این آمار را بنا بر ملاحظاتی حدود سی نفر اعلام کنند، این اطلاع رسانی ناصواب می‎تواند منجر به در معرض خطر قرار گرفتن جان انسان‎ها شود. چرا که عملیات آواربرداری به اشتباه ادامه خواهد یافت و ریسک فرو ریختن بنای باقیمانده به شکلی غیر ضروری متوجه جان شهروندان خواهد شد.

عکس این حالت هم مطرح است. یعنی اگر اطلاع رسانی شفاف در خصوص شمار واقعی زیر آوار ماندگان صورت نگرفته باشد، عملیات آواربرداری می‎تواند به اشتباه پیش از انجام کامل آن به پایان برسد.

مدیریت بحران از حیث روانی

فاجعه می‎تواند وضعیت روانی شهروندان را شدیدا ملتهب و نابسامان سازد. در این بین اخباری که توسط رسانه‎ها منتشر می‎شوند از مهمترین درجه اهمیت در شکل دادن به این اوضاع روانی برخوردار هستند. در خصوص حادثه ریزش ساختمان متروپل می‎توان گفت که سیل خبرها و شایعات و موج سازی ها منجر به پدید آمدن وضعیت روانی بسیار نامناسبی گردید. شایعات و اخبار پیرامون حسین عبدالباقی، مالک ساختمان، و اخبار ضد و نقیضی که در خصوص شمار قربانیان منتشر شد اصلی‎ترین نقش را در دامن زدن به این وضعیت داشتند.

بهترین رویکرد در کنترل و مدیریت این شرایط بحرانی صادق بودن با مردم است. اطلاع رسانی شفاف و به موقع می‎تواند مانع از بروز چنین فضای ملتهبی گردد. دادن اطلاعات صحیح و کامل به مردم بدون شک در آرام شدن آنها و پرهیزشان از نشان دادن واکنش‎های احساسی موثر خواهد بود.